Was Bunyan een struisvogel?

Wie kent niet de poster en het boek van Bunyan's christenreis naar de eeuwigheid? Het boek is een aardig kado voor een frisse gelovige die zojuist het heil heeft gevonden en moedigt aan om de nieuwe reis in isolement van de wereld en anderen te gaan. De poster beeld de geneugten der wereld af als behorende bij de brede weg en alles wat glorie aan God zou kunnen brengen als behorend bij de smalle weg. Het reizen op die smalle weg vereist opperste concentratie en een enkelvoudige focus; een soort van kokervisie die slechts het einddoel ziet: de hemelse stad. Alles wat van die weg er naartoe kan afleiden, inclusief de relatie met partner en kinderen, alsmede vriendschappen met anderen, moet voor dat ene doel worden opgeofferd.

Het is een subtiele uitdrukking van geestelijk individualisme. Als Christen zijn pelgrimstocht aanvangt, klampen zijn vrouw en kinderen zich aan hem vast maar onze held stopt z'n vingers in de oren en roept "leven, eeuwig leven." Alleen dat laatste telt. De ontkenning van al het andere wordt gezien als geestelijk heroïsche daden.

Als jonge gelovige kreeg ook ik het boek kado. "Heer, zo wil ik mijn leven leiden," was mijn wens en gebed.

De enkelvoudige visie is belangrijk (waar leef ik voor en waar ga ik heen) en de gelovige is een pelgrim. Maar die pelgrim mag zijn ogen niet sluiten voor de wereld waarin God hem een plaats heeft gegeven. Bunyan lijkt alles wat de Bijbel te zeggen heeft over het liefhebben van de naaste, over de man die zijn leven opgeeft voor zijn vrouw, zoals Christus zich gaf voor de wereld, over werknemers die goed werk leveren, over mannen en vrouwen die de extra mijl willen gaan, tot de brede weg te hebben verbannen.

Deze eenzijdige kijk op het leven waarbij het persoonlijke zielenheil voorrang krijgt in alles zien we ook terug in de manier waarop de (westerse) gelovige zijn Bijbel leest. De PPT (Persoonlijke Pastorale Toepassing) is de dispositie: wat kan ik eruit halen; het gaat immers om God en mij.

Gelukkig zijn er wereldwijd vele gelovigen die de kokers hebben afgegooid en veel breder zijn gaan kijken en de wereld om zich heen niet slechts zien als een bekeringsobject maar eerlijk en oprecht zoeken naar wegen om hun eigen bekering relevant te doen zijn in de wereld, die in brand staat en om voorbeelden schreeuwt van mannen en vrouwen die tonen wat ware liefde en opofferingsgezindheid is. De smalle weg is geen geïsoleerd pad dat door de boze, verleidelijke wereld loopt, maar een levensstijl midden in die wereld.

Zou ik Bunyan kado geven aan jonge, frisse gelovigen? Ik denk het niet. Het zou herschreven moeten worden en de poster aangepast. Er zouden beelden opstaan van hoe Christen zich verhoudt tot zijn medemens, zich dienend geeft en zich inspant om dat koninkrijk van God, waar hij zich al in bevindt (en niet als prijs aan het eind van de rit als beloning ontvangt), handen en voeten geeft.

Was de brede weg niet de weg van de religie met de Farizeeën en Schriftgeleerden als representanten die meenden het leven te vinden in wetten en regels? En was de smalle weg niet de weg die Christus als deur heeft en, wanneer eenmaal daardoor naar binnen gegaan, de gelovige ingaat en uitgaat en weide vindt (Joh. 10:9)? De schapen gingen overdag toch echt naar "hun werk" waar de dreiging van beren, leeuwen en wolven dagelijkse realiteit was. Het verschil was dat de Herder er bij was. Weide vinden, vandaag. Dat vind ik een mooi uitzicht.