Transigeren

Een oud woord en ik kende het niet; transigeren. De betekenis ervan ken ik echter wel: het schipperen met je geloof om enerzijds de dienst aan Mammon te legitimeren en dit anderzijds te verzoenen met het liefhebben van de naaste, hetgeen een contradictio in terminus is. Jones (zonder me te verontschuldigen dat ik hem deze week nogal eens aan het woord heb gelaten) schrijft:

" ... nobele Christenen, mannen zoowel als vrouwen, houden het (ons economisch en maatschappelijk stelsel) in stand. Maar hun Christendom wordt aan alle kanten gedwarsboomd en onmogelijk gemaakt, want er zit in dit heele systeem een kern, die niet gekerstend worden kan, en dat is de meedoogenlooze concurrentie. Het is mij beslist onmogelijk me voor te stellen, hoe die gekerstend zou moeten worden. Het liefhebben van den naaste gelijk onszelf is onder dit stelsel eenvoudig niet mogelijk. Het gevolg daarvan is, dat wij Christenen genoodzaakt zijn te transigeeren (= schipperen) met ons Christendom. Want zoodra het werkelijk ernst wordt, dan werkt het stelsel onzen godsdienst tegen en bevordert hem niet. Als Christenen zijn we genoodzaakt, ons geloof te maken tot een afgeschoten hokje in ons leven, bestemd voor den Zondag terwijl op de andere dagen andere beginselen den boventoon voeren. Onder die omstandigheden moeten wij Christenen hetzelfde zeggen als een Hindoe eens tegen me gezegd heeft: „Ik geloof wel in God, maar niet zoo sterk, dat mijn gedrag erdoor wordt beïnvloed, behalve zoo nu en dan een enkele maal". Onder die omstandigheden is het Christendom geworden tot een versuft en zielloos geloof. Het doorgloeit het geheele leven niet. Ons geloof botst tegen cardinale problemen en keert zich dan af om zich in de stilte en de eenzaamheid te verdiepen in vrome stemmingen. Zoo wordt ons geloof, op vitale punten, tot een onschadelijk liefhebberijtje."

Een haarscherpe analyse die tijdloos is. In 1938 actueel en in 2009 nog net zo actueel.
Ga ik wat van mijn spaargeld beleggen in microkrediet? Het klinkt sympathiek; leningen verschaffen aan mensen die geen lening van de bank krijgen omdat de investering te risicovol is en er geen sprake is van zelfs maar iets van een onderpand omdat ze in tweede en derde wereldlanden leven. Maar ook een microkrediet kan, bij voldoende winst de ontvanger van dat krediet veranderen in een graaier. Maar ik kan niet eisen dat de ontvanger belooft om nooit te veranderen in een graaier. Dat is en blijft zijn verantwoordelijkheid. Maar om mensen die niets hebben de gelegenheid te geven om dat niets in iets te zien veranderen is ten diepste een van de grondgedachten van het Koninkrijksdenken: "ze hadden alles gemeenschappelijk."