Het Zalige Zelf (1/3)

1. De zelfzaligverklaring

We zijn ons bewust van het hebben van een “zelf”. Dit zelf is de verbinding met onze individualiteit; Ik ben me ervan bewust dat ik ik ben en niet welk ander persoon dan ook. Dit wordt wel het psychologische zelf genoemd en is sterk verweven met wat de mens denkt/vindt dat het doel van het leven is; het leven betekenis en richting geeft en zijn ideeën en overtuigingen over wat  “het goede leven” is en hoe ik me verhoud tot de ander en de wereld om me heen.

De afgelopen decennia heeft zich een transformatie voltrokken in het denken over het zelf waarbij we een verschuiving zien van een voornamelijk door buiten ons gelegen ankerpunten (religie, economie) duiding van het zelf naar een innerlijke, psychologische duiding. Het accent is daarbij komen te liggen op de innerlijke psychologie. Intuïtie en gevoel zijn meer voorop gaan lopen in het begrijpen en uitdrukken van ons “zelf” en wat we menen dat het doel van ons leven is. Steeds vaker moet de empirie wijken voor de beleving; feiten worden meningen? Eén plus een is twee? Ja, dat vindt jij maar ik beleef dat anders….

Wat maakt een persoon gelukkig (ook wel zalig)? Is geluk te vinden in het gericht zijn op mijn innerlijk of eerder in het naar buiten gericht zijn?

Doe vooral je ding

Als ik mijn opa zou vragen of het werk dat hij deed hem voldoening gaf en het gevoel dat het werk bij hem paste; het echt zijn ‘ding’ was zou hij geen idee hebben wat ik bedoelde. Hij zou zeggen dat zijn werk hem in staat stelde om zijn gezin te voorzien van een dak boven het hoofd, voedsel, kleding en zijn kinderen naar school te sturen. Vanuit dat perspectief gaf zijn werk hem dus zeker voldoening. De vraag of het werk bij hem paste, hij daarin zijn roeping had gevonden, zou voor hem secundair en tamelijk irrelevant zijn geweest.

De moderne westerse mens is op zoek naar meer. Doe ik de opleiding die mij helpt om de persoon te zijn die ik wil zijn, of doe ik werk dat bij mij past, waarvoor hier ik op aarde ben; ben ik mijn ‘ding’ aan het doen?

Een recente zaligverklaring middels zelfhandoplegging

Er is niet één specifieke factor aan te wijzen waardoor het psychologische zelf centraler is komen te staan. De Griekse filosofen stimuleerden het denken over het “zelf” al (de ziel volgens Socrates) “echte inzichten komen van binnenuit.”
De Verlichting heeft een rol gespeeld doordat men anders ging denken over religie, politiek, filosofie, wetenschap en sociale verhoudingen (Descartes, Newton, John Locke). “Mens, gebruik je verstand.”.

Het gegeven dat in het Westen de overgrote meerderheid een dak boven het hoofd heeft, kaas op de boterhammen, redelijk veilig over straat kan - onze basisbehoeften zijn over het algemeen voldoende “gecoverd” - resulteert in een surplus aan tijd en ruimte om over het verwerkelijken van het zelf na te denken.
Technologie speelt daarbij een belangrijke rol. Waren we tot voor kort afhankelijk van de seizoenen (en transport) die bepaalden wanneer we bloemkool of spruitjes konden eten, de meteorologische beperkingen hebben we voor een belangrijk deel naar onze hand kunnen zetten zodat de moderne mens in principe kan eten waar hij NU trek in heeft. 
Niet langer heeft biologie het laatste woord over mijn lichaam. Een keur aan voorbehoedsmiddelen stelt de moderne vrouw in staat de achterstand op de werkende man in te halen of te overbruggen omdat de komst van kinderen in een carrière pad kan worden ingepast. De x en y chromosomen hebben niet langer het laatste woord over mijn geslacht. Dat wordt bepaald door mijn psychologische zelf en mogelijk gemaakt door medische vooruitgang en technologie, tenzij je het geld er niet voor hebt; then you’re screwed!

Kortom, we kunnen steeds meer die persoon zijn die we voelen te zijn: Ik ben, want ik voel!

Wordt vervolgd