Complotdenkers zijn er nooit plotseling. Het vermoeden van een complot begint bij een of meerdere aannames die voortkomen uit een bepaald wereldbeeld. Als dat wereldbeeld eenmaal voldoende houvast heeft gevonden in het denken van de mens, ziet en vindt men her en der bewijs voor het vermoeden dat vervolgens soepeltjes wordt opgewaardeerd tot een feit. Medestanders worden gevonden en een nieuw "wij en zij" denken is ontstaan. Afhankelijk van de mate van overtuiging en strijdlust gaat men de bressen op, uiteraard met veel liefde en geduld, om de dommen en onwetenden te overtuigen: "ik zie ik zie wat jij niet ziet want je staat aan de verkeerde kant."
Als ik bijvoorbeeld geloof - een geloof dat me gewild en ongewild is opgedrongen door rethorisch begaafde manipulators - dat de wereld bestuurd wordt door een klein goepje stinkend rijke en/of invloedrijke mannen (en misschien een vrouw of twee) dan zal ik daar bewijs voor zien en vinden in het journaal, de krant en, vooral in de moderne tijd, sociale media.
Als ik geloof in de slechtheid van de mens (niemand is rechtvaardig, zelfs niet één; de rechtvaardigheden van de mens zijn als een bezoedeld kleed) en dat die slechtheid wordt bestuurd door een hogere macht (satan, a.k.a. de duivel, de boze, de slang, de vader van de leugen, enz.) dan zal ik al het menselijk handelen daaraan verbinden. Altruisme van weldoeners kan dan niet worden vertrouwd of gewaardeerd en moet worden verbonden aan dat wereldbeeld - de weldoener is niet meer dan een marionet in de hand van de grote leugenaar, zonder dat zelf te hoeven weten.
Onze overheid tracht middels bepaalde maatregelen de verspreiding van het Covid-19 virus in te dammen. Als mijn aanname is dat onze overheid uit is op controle van haar burgers en deze op slinkse wijze haar vrijheden poogt te beperken of zelfs af te nemen, dan haak ik aan bij demonstrerende hordetjes en kom ik in verzet. Ook leer ik vrij vlot om alle maatregelen te interpreteren als verder bewijs voor een bestaand groot globaal complot, onderdeel van de strategie van de rijken en/of de duivel tot alleenheerschappij en grenzeloze zelfverrijking
Zou het echter mogelijk zijn dat onze overheid bezig is met het treffen van maatregelen waarvan sommige, als we over vijf jaar terugkijken op de Corona periode, gunstig bleken uit te werken en andere wat minder slim, zeg maar dom bleken te zijn?
Hier komt "het scheermes van Hanlon"* om de hoek kijken; een frisse, realistiche en relativerende reflectie op situaties en processen: "Schrijf nooit aan kwade opzet toe wat afdoende verklaard kan worden door domheid."
De tv-serie "De rijdende rechter" is een treffend voorbeeld. Als de klagers eens zouden stoppen met het zoeken en vinden van bewijs voor kwaad opzet, zou er slechts een mager serietje overblijven. Soms doen de buren gewoon domme dingen en is er geen sprake van een complot. Veel familievetes zouden oplossen als sneeuw voor de zon als men stopt met geloven in een moedwillige strategie tot vervreemding of uitsluiting (hoewel dat natuurlijk best wel voorkomt). Sommige familieleden zijn gewoon niet slimmer.
Het scherpe scheermes is nodig om te onderscheiden tussen strategie en domheid.
Veel christenen geloven ook in een complot waarbij zij degenen zijn (althans, zij die het zien) die dat complot een halt toe kunnen roepen door (een bepaalde versie van) De Waarheid te proclameren. Hierbij wordt de grote duivel behoorlijk wat macht en invloed toegeschreven. De grote leugenaar a.k.a. de Briesende Leeuw, is er voortdurend op uit om het plan van God te dwarsbomen en de gelovigen pootje te haken.
Daarbij meent men de Bijbel zuiver te lezen en te interpreteren zonder in de gaten te hebben dat men bij het lezen en het interpreteren ook al begint met bepaalde aannames.
Waarom ik hier een wat wee gevoel bij krijg is dat ik al die tijd heb gedacht dat Christus aan het kruis de boze heeft overwonnen.
Maar ja, dat is misschien wel een verkeerde aanname.
* Wikipedia:
Het scheermes van Hanlon (of Hanlons scheermes) luidt:
"Never attribute to malice what can be adequately explained by stupidity"
Vertaling: "Schrijf nooit aan kwade opzet toe wat afdoende verklaard kan worden door domheid."
Waar de term vandaan komt, is niet bekend; een vergelijkbaar epigram wordt onder andere toegeschreven aan William James Laidley. Een mogelijke oorsprong is de gelijkenis met Ockhams scheermes. De website Status-Q schrijft het toe aan Robert J. Hanlon, die het kennelijk bijdroeg aan een boek over de Wet van Murphy.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten