Als je hoofd vol spaghetti zit

"In mijn hoofd was het altijd een bord spaghetti, een wirwar van gedachten, vragen, twijfels en onzekerheid. Deze week is de kluwen verdwenen. Voor het eerst lijkt het helder te zijn in mijn hoofd." Een andere student koppelde terug: "This was the cleanest teaching I have had in a long time."

Twee reacties op het Life Direction Seminar dat ik vorige week in Ecuador gaf. Wat "clean" onderwijs is, laten we dan maar even in het midden. In ieder geval associeerde de student dat met iets positiefs.

Het is altijd weer een uitdaging om studenten te prikkelen om voor zichzelf na te denken en het vooral met me oneens te zijn. Ze zijn zo gewend aan het hiërarchische systeem waarin zij die hoger in de pikorde staan geacht worden het beter te weten en het in ieder geval voor het zeggen hebben. Orde in de klas is het devies en ik kan er maar niet aan wennen dat een 25 jarige z'n vinger op steekt om te vragen of'ie even naar de wc mag....

Na twee dagen lesgeven ontspannen de studenten wat. Ik blaf niet als ze een vraag stellen en keur hun antwoorden ook niet af. Hooguit reageer ik met een wedervraag die hen uitnodigt om nog wat dieper na te denken.

Harvey Cox schrijft in zijn boek "The Future of Faith" hoe al vrij vroeg in de geschiedenis van de kerk het idee van een gemeenschap van gelovigen plaats maakte voor een "hiërarchie van gelovigen" en het oorspronkelijke idee van vertrouwen op God (Faith) werd ingeruild voor een systeem van

Giovanni Battista Bugatti,beëdigd
 beul die 516 executies uitvoerde.

meningen over dat vertrouwen (Belief(s))*. Die "meningen" leidden bijvoorbeeld tot de Spaanse Inquisitie (1478-1834) die in het leven werd geroepen om de Katholieke orthodoxie te handhaven en veilig te stellen. 50.000 processen werden gevoerd, duizenden verbannen, gevangen gezet of naar de galleien afgevoerd. Vele honderden werden tot de brandstapel veroordeeld of gewurgd. Tja, van je familie moet je het hebben. "Het Familiediner" kenden ze toen nog niet.

Al veel eerder werden gelovigen tot de dood veroordeeld omdat ze niet geheel in de pas liepen met wat de mannen hoger in de pikorde afgesproken hadden wat dat geloof volgens hen was en waar men zich aan diende te houden. Priscillianus (-ca 385) was zo'n man die niet geheel in de pas liep. Hij zwoer wijn en vlees af, stimuleerde het bestuderen van de Bijbel en was wat we nu een charismatische gelovige noemen (zong en bad in het openbaar!). Dit was onvergeeflijk en samen met zes volgelingen  werd hij voor dit wangedrag onthoofd. Voor zover we weten waren dit de eerste christenen die door medechristenen om een andere geloofsinvulling ter dood werden gebracht.

Gelukkig zijn we nu ietwat toleranter naar elkaar toe maar her en der doen de bestaande hiërarchische (kerk)structuren nog wel denken aan exclusief en naar sektarisme neigend gedrag van de hogeroppen.

Een van de studenten verzuchtte dat toen hij aan zijn predikant vertelde dat hij graag met OM wilde gaan werken de reactie was: "Daar komt niets van in, ik heb heel andere plannen met je." Het huilen stond de student nader dan het lachen. Ik snap best wel dat de hiërarchie sterk is verweven met de Latijnse cultuur maar de macht die veel voorgangers en predikanten uitoefenen op hun schaapjes staat dwars op de Bijbelse gedachte dat we "allen één zijn," en "weest elkaar onderdanig."

Wat we kunnen leren van de geschiedenis is dat het onderscheid tussen vertrouwen en geloof van belang is. Vertrouwen in en op God kent geen vaste vorm en laat zich niet in woorden vatten. Door middel van ons geloof proberen we daar een vorm aan te gaven en in taal uit te drukken. De vele vormen en woorden kunnen leiden tot spaghettivorming in ons hoofd en hart. Terug gaan naar de basis van "eenvoudig vertrouwen" is dan het devies. Christus zelf is daar het sterkste voorbeeld van. Hij valt niet te betrappen op de vorming van een blauwdruk voor het geloof en heeft zijn volgelingen dan ook geen catechismus nagelaten. Toch kunnen we niet anders dan dat abstracte vertrouwen concretiseren middels woorden, vormen en symbolen. Deze uitingen mogen echter niet het laatste woord hebben. Dan gaat er van alles fout, ontstaan er familieruzies en kan het zomaar zijn dat we op een dag een bord spaghetti in ons hoofd aantreffen.

* In ons taalgebruik kennen we in Nederland het onderscheid tussen vertrouwen en geloof niet zo sterk. Wij hebben het over het algemeen over geloof en daarbij bedoelen we beide aspecten. In het Engels is dat onderscheid duidelijk: Faith en Belief. Het is de moeite waard om dat te bestuderen, onder andere in het genoemde boek van Harvey Cox.