Over vrijheid en moeten

Ik had er (er = bloggen) even helemaal geen zin in en ook de rust niet voor. Spanje, Amerika en nu net terug uit Zweden; een maand lang had de agenda meer te zeggen over mij dan ik zelf. Niet dat dat bij tijd en wijle zo erg is. Het is een illusie om te geloven dat we altijd maar ons eigen leven en ritme kunnen bepalen. Sommige dingen moeten gewoon!
Wat? Hoor ik iemand zuchten? Sinds wanneer moeten wij dingen? Niets moet!
De vrije Hollander zou iets moeten? We hebben onze vrijheid niet voor niets bevochten. Eenmaal in 't-handje laten we deze nooit meer gaan.
We geloven graag dat we de dingen die we doen uit vrije wil doen; omdat we het willen. Op het moment echter dat ik met mijn vermeende vrije wel ergens voor kies; treedt het moeten in werking. Nu zullen we niet zo snel het woordje moeten in deze context gebruiken. Liever gebruiken we "verantwoordelijkheid." Dat klinkt vriendelijker maar verwijst nog steeds naar een (morele)  verplichting.

Iemand die "ja" zegt tegen een baan, gaat daarmee een verplichting aan met zijn of haar werkgever. De verplichting om op een bepaalde tijd ergens te verschijnen en een product te leveren. De monetaire beloning aan het eind van de maand verzacht het moeten, maar dat moeten is er wel degelijk. Geld motiveert enorm. Misschien is het wel zo dat hoe hoger de beloning, hoe minder het moeten als moeten wordt ervaren. Je kunt dan namelijk meer dingen kopen die je wilt. Dat zijn dan meestal dingen die de schijn in stand houden dat we vrij zijn om te doen wat we willen.

• Je dochter weggeven aan een Spanjaard? Hij had keurig om haar hand gevraagd en op het moment dat ik toestemde, zegde ik impliciet ook ja tegen de gevolgen daarvan. Dat moet gewoon.
• Toen ik "ja" tegen het faciliteren van een mentoring clinic in Denver moest ik daar wel heen.
• Toen ik "ja" zei tegen het leiden van een retraite in Zweden, nam ik de verantwoordelijkheid op me om deze voor te bereiden en het gevraagde product te leveren.

Jezus had daar ook wat over te zeggen: "laat uw woord ja echter ja zijn en uw nee nee; wat hierboven uitgaat, is uit de boze" (Mat. 5:37).
Een belofte schept verplichtingen. Geen belofte, geen verplichtingen.
Echter, tegen beter weten ik betrap ik mezelf regelmatig op het doen van beloften die ik niet waarmaak. Soms is het een belofte om mezelf en anderen niet in verlegenheid te brengen.

• "We moeten snel eens afspreken. Ja, dat moeten we zeker doen."  Deze is onschuldig, beide partijen weten dat het waarschijnlijk nooit gaat gebeuren maar dat is okay. Niemand heeft zich vastgelegd of iets beloofd.
• "Ik ga je snel bellen om een afspraak te maken."  Deze is al een stuk gevaarlijker. Misschien hoop je dat de ander nooit belt of denkt alvast na over wat je zult zeggen om ervoor te zorgen dat de afspraak nooit plaatsvindt.
• "Ja, ik kom zeker van de week langs om het in orde te maken." Dit zijn de ergste. Hoe stelliger de belofte hoe onwaarschijnlijker de kans dat het gaat gebeuren. De "belover" verliest het toch al minimale krediet dat hij/zij had (heeft al de reputatie van woordbreker). Hier treedt het "boze mechanisme" in werking. De belover weet dat hij/zij geen woord zal houden. Voelt zich waarschijnlijk teleurgesteld in zichzelf (of heeft er gewoon helemaal lak aan, dat kom ook wel voor) en heeft al zoveel woorbreekvoorvalletjes op zijn/haar lijstje staan dat reparatie onmogelijk lijkt.

Beter is om "nee" te leren zeggen als je bij voorbaat al weet dat je de belofte niet waar kunt maken. Eenmaal "ja" gezegd neem je de verplichting tot uitvoering van de belofte op je. En dat is een serieuze zaak.