Gelukkig ben ik nog gezond

Ik hoor het mensen, die een brok ellende te verhapstukken hebben gekregen, wel zeggen: "Gelukkig ben ik nog gezond. Daar ben ik dankbaar voor." Dat zou Job gezegd kunnen hebben nadat alle ellende zoals in de vorige blog opgesomd, zijn leven op z'n kop zette.
De meeste mensen lijken de psychologische en emotionele rek te hebben om rampspoed in een relatief kader te plaatsen. Dat geeft enig (breekbaar) houvast en het vergelijken draagt een steentje bij aan het leren hanteren: "ik denk maar zo, er zijn mensen die het nog veel erger hebben als ik." ("als ik" moet natuurlijk "dan ik" zijn, maar dat terzijde) Niet dat dit de ellende en rampspoed verdunt maar het creëert wat handvatten om het enigszins hanteerbaar te maken; lichtpuntjes om voorzichtig weer vooruit te kunnen kijken en/of overeind te krabbelen.

Er is rampspoed in overtreffende trap. De wereld van Job is ineengestort. Erger kan niet, zou je denken. Maar dan gaat vervolgens zijn eigen gezondheid naar de gallemiezen.
Ellende die letterlijk in je eigen botten gaat zitten; wat doe je daarmee? Het broze, betrekkelijk kader wat je met pijn, moeite en hulp van anderen voorzichtig hebt weten te construeren, valt uiteen. Je hebt niet langer je gezondheid! Waar hou je je dan nog aan vast?

Koppige Job luistert zelfs niet naar zijn vrouw die hem het volgende bemoedigende advies geeft: "Vervloek God toch en sterf." Maar Job luistert niet naar haar (wat op zich een wonder is) en houdt halsstarrig vast aan zijn "als we het goede aanvaarden van God, zouden we dan het kwade niet aanvaarden?" De zinsconstructie laat niet toe dat hij hier bedoelt te zeggen dat het kwade ook van God komt maar het is wel waarschijnlijk gezien zijn eerdere uitspraken (God geeft en neemt). Of dat godsbeeld correct is, daar zullen de volgende hoofdstukken in het boek Job hun licht op laten schijnen. 

De essentie van deze inleiding op de theologische verkenningen van Job en zijn vrienden is niet dat er een sluitend antwoord wordt gegeven op de theodicee (zie vorige blog) maar dat het gaat om de houding van Job temidden van ellende in overtreffende trap.

Regen, zonneschijn, droogte en watersnood zijn te verklaren vanuit de meteorologie en voor een deel de interactie tussen mens en aarde. Het idee dat God vanuit een regiekamer een buitje hier, een droogte daar, pokken hier, mazelen daar en Covid-19 overal tot in het kleinste detail al voor het ontstaan van de aarde heeft vastgelegd is uitermate absurde en reduceert hem tot een karikatuur; een boos mannetje dat ter meerde eer en glorie van zichzelf zegen en vloek het leven van de mens in- en uitschuift.

Omstandigheden beïnvloeden mijn humeur. Ik heb een gruwelijke hekel aan regen; waarom moet het, als ik dan al een keer ga fietsen, uitgerekend (daar heb je diep verborgen de goddelijke regisseur) dan zo gruwelijk hard waaien en regenen?

Als humeur het laatste woord heeft, de trein daar stopt, ben ik beklagenswaardig.
Zie ik nog iets door de bui en kan ik verder kijken dan mijn humeur me op dat moment in staat stelt?

En dat is wat voor Job spreekt. Hij blijft kijken en achter de ellende blijft hij God zien.

Als je dat kan ben je denk ik een gelovige.

Fietser bekeurd voor trappen

Een schaafwondje wuif ik weg. Daar denk ik niet al te diep over na of vraag me af waarom dit mij moest overkomen. Een ernstige ziekte of verlies is een ander verhaal. Gewild of ongewild ga ik mijn best doen om een aanleiding te vinden en het betekenis te geven.  Als dat dan ook nog eens in overtreffende trap gebeurd dan wordt de vraag over de verhouding tussen goed en kwaad en bij wie of wat de schuld kan worden neergelegd op scherp gezet.

Vanmorgen las ik de krant en een stukje uit het boek Job en zette deze foto naast dat hoofdstuk.

Het archetypische verhaal van Job, waarin we de overtreffende trap van schaafwondjes in een bizar geschetst scenario tegenkomen, dringt de vraag naar het waarom, op vol volume en in alle mogelijke donkere kleuren, het leven van de lezer binnen.

Op één dag worden 7000 schapen en geiten, 3000 kamelen, 1000 koeien, 500 ezelinnen geroofd en alle personeel dat nodig was om deze omvangrijke veestapel te verzorgen, gedood. Alsof dat nog niet genoeg was komen op dezelfde dag zijn tien kinderen om als het huis waarin ze aan het feesten waren instort: verlies in overtreffende trap.

Je kan op zo'n moment niet doorfietsen, ook al zou je misschien wel willen.

De vraag over de verhouding tussen goed en kwaad wordt ingeluid door Jobs reactie: "De Heer heeft gegeven, de Heer heeft genomen, de naam van de Heer zij geprezen."

Daar zit een wereld achter. Zien we hier een God die naar Zijn wil deurtjes van voorspoed en rampspoed in ons leven open en dicht doet? Omdat Hij dat kan?

In de aanloop naar de rampspoed lezen we dat de satan tijdens een blijkbaar terugkerend overleg met God, waarin God met trots over Job had gesproken, had gereageerd met een: "ja, da's lekker makkelijk. Als de voorspoed deur wagenwijd openstaat en het rampspoed deurtje potdicht is het logisch dat Job helemaal fan van U is." 

Vervolgens krijgt de satan van God de ruimte om die toewijding van Job eens danig op de proef te stellen met het onwerkelijke scenario zoals hierboven gemeld als gevolg. Het wordt trouwens nog erger maar voor nu is dit even voldoende. De vraag is nu helder.

Wat volgt zijn 35 hoofdstukken theologie, eigenlijk theodicee: een argumentatie die een rechtvaardiging moet zijn voor (het geloof in het bestaan van) een God die zowel volmaakt goed als almachtig is, terwijl er toch kwaad in de wereld bestaat (het probleem van het lijden).

Het lukte hen toen niet, en ons nu nog steeds niet om dit vraagstuk op te lossen. Wat wel duidelijk wordt is dat het de mens aan inzicht en begrip ontbreekt om dit belangrijke vraagstuk op te lossen. We zijn in belangrijke mate overgeleverd aan onze eigen subjectieve duiding. In alle bestaande en nog te ontstane verhandelingen vinden we uiteindelijk wel iets dat de nodige ruimte geeft, de extra lucht geeft die de mens nodig heeft om toch weer op de fiets te stappen.

De dubbelzinnigheid waar de theodicee ons mee confronteert zou de mens kunnen verleiding om voor een enkelzijdige schijnbare oplossing te kiezen. Zij die toegeven aan deze verleiding noemen we sektarisch; de zaak is dicht gesmeerd, de dop kan op de fles. Deze schijnoplossing vinden we bij aanhangers van wat voor religie of esoterie dan ook en aanhangers van dit soort fratsen zijn niet de meest aangename gesprekspartners. Velen van hen zullen zichzelf later keihard tegenkomen als ze ontdekken dat de dop lekte en het smeersel forst erodeert.

Leven met ambiguïteit heeft een aantrekkelijk gevolg. We voegen ons bij de vrienden van Job en schrijven het 36ste en 37ste hoofdstuk. Zoeken en tastend vinden we houvast in de dialoog en zien we dat er licht is aan het eind van de tunnel zonder dat licht echt te begrijpen.

Nu had ik hier een foto willen plaatse van een tunnel met licht aan het eind maar besloot om het niet te doen omdat het teveel cliché is, een quasi antwoord op een te complexe vraag. Iemand schreef ergens "Het licht aan het eind van de tunnel is geen illusie, de tunnel is de illusie." Daar word je toch lichtelijk onpasselijk van! Probeer dat cliché eens uit op mensen voor wie de tunnel toch wel heel echt is en het licht even niet te zien.

Voor mij persoonlijk is het licht niet aan het eind te vinden maar daar waar ik op dit moment ben. Het Licht van de wereld, Christus, is des mensen enige troost, beide in leven en sterven.

De boze boef, roeien met pollepels en een modern sprookje

Tja, denk je rustig thuis te zitten, deels gedwongen, gebeurd er plotseling iets wat ik niet zag aankomen. Lees het moderne sprookje in deze nieuwsbrief.

Klik hier.