Lelijke eendjes? En nu wegwezen!!

"Wees gewoon jezelf" en "dicht bij jezelf blijven"; het zijn suggesties en adviezen die menigeen tot de verbeelding spreekt. De geest van de tijd heeft een klimaat gecreëerd waarin de zoektocht naar het "ware zelf" als een belangrijk levensdoel post heeft gevat. Het gegeven dat ieder mens uniek is, lijkt voor velen een te mager concept. Het plastic eendje moet afgepeld worden, laag voor laag, totdat het levende eendje met echte veertjes gevonden wordt. Bevrijdt van alle last uit het verleden, napraterij, trauma's en wat al niet meer, staat de ware ik vervolgens in het leven: zelfverzekerd, authentiek, echt, niet langer te intimideren en niet meer als slachtoffer.

Het ego is echter weerbarstiger en het idee dat er ergens een authentieke versie van mezelf te vinden is, een illusie.
Wie ik ben wordt mede bepaald door mijn omgeving, cultuur, taal en de daaruit voortvloeiende dogma's (*). Dogma's worden in het algemeen geassocieerd met het domein van de religie maar in werkelijkheid zijn dogma's op alle terreinen van het leven te vinden.
Dogma's zijn uitermate belangrijk omdat ze de mens helpen om enigszins vat te krijgen, te hebben en te houden op de grote levensvragen: "Wie ben ik, waar kom ik vandaan, waar ga ik naartoe, waarom ben ik hier", enz.
We kunnen het aan de instituten overlaten om deze vragen voor ons te beantwoorden maar velen kiezen voor de optie om ze te beantwoorden binnen de kaders van het zelf waarbij men meent dit los van de heersende dogma's te kunnen doen. Zo kennen we naast institutionele dogma's dus ook de persoonlijke dogma's.
De weg door het leven die de minste weerstand biedt is deze waarbij de bestaande dogma's niet bevraagd of betwijfeld worden. In sommige kringen staat dat bevragen en betwijfelen als verdacht te boek, of zelfs als ketterij. De bevrager en twijfelaar wordt dan ook al snel als onruststoker gebrandmerkt.

Vorige week hadden we een familiereunie. Neven en nichten plus de nog in leven zijnde stamhouders. De reden dat ik hier enthousiast over ben en alles in het werk zal stellen om daarbij te zijn is dat ik juist hier antwoorden vind op de vraag wie ik ben en waarom ik ben zoals ik ben. Nu wil ik natuurlijk niet overdrijven maar het voelt toch wel zo: "ik ben mijn familie." Het is geen perfecte familie. Er heeft zich voldoende drama afgespeeld om er een twaalfdelige televisieserie (zou een dramakomedie worden) van te maken.
Maar het is wel mijn familie. De dogma's binnen dit familiesysteem hebben mij gevormd. In zekere zin is elke familie haar eigen dogmatische systeem.
Ik kan ervoor kiezen om te zeggen dat ik niet bepaald word door mijn familie en helemaal geen behoefte heb aan dit soort "tijdverspillende" initiatieven: "Ik ben wie ik ben en daar staat mijn familie helemaal buiten."
Het is juist deze ontkenning die de weg naar het beter begrijpen van het zelf in de weg staat.
Ik omarm het en het vervult me met trots. Het nageslacht van Jan den Ouden (1895-1983) en Gerrigje Boom (1899-1966): Gave luitjes! Me ophouden met hun nazaten levert een bijdrage aan het begrijpen van de puzzel die in mijn geval ook Jan den Ouden heet. En pas als ik begrijp, ben ik in staat om te veranderen.
Ik ben mezelf dankzij anderen. En niet ondanks (hoewel dit ook wel een beetje waar is).

(*) Een dogma is een fundamenteel concept ter onderbouwing van een gedachtegoed; daarom wordt de aanhanger van dit gedachtegoed geacht er niet van af te wijken en het nooit te betwisten of te betwijfelen, ook al ontbreekt ieder wetenschappelijk bewijs.