30 december 2011

Angst, Schuld en Schaamte (2-6)

Met het overtreden van het ene gebod dat God hen had gegeven - "Je mag eten van alle bomen in de tuin, alleen niet van de boom die inzicht geeft in goed en kwaad. Wanneer je daarvan eet, zul je sterven" (Gen. 2:16-17) - vinden Adam en Eva zich plotseling op een plek die de Heer aan zichzelf had toegekend: die van rechter. 
Nee, ze vallen niet meteen dood ter aarde, maar er sterft wel degelijk iets in hen. Ze stappen uit de vertrouwde, veilige, harmonieuze relatie met God, elkaar en zichzelf, om te ontwaken in de  nieuwe wereld, die wordt geregeerd door drie krachten, die tot aan de dag vandaag de volmaakte zaak van God verkankeren en de mens tegen zichzelf, de ander, de schepping en God zelf opzet. Pandora's doos gaat open en boze machten en krachten beginnen hun gif te spuien. De zielen van de mens zijn het eerst aan de beurt. 


De wereld die zich buiten de eenheid van God bevindt kenmerkt zich onder andere door de volgende drie fundamentele krachten die de handel en wandel van het menselijke bestaan bepalen.
  1. Schaamte: Toen gingen hun de ogen open, ze ontdekten dat ze naakt waren. Daarom bonden ze vijgenbladeren om hun heupen (Gen. 3:7).Een aardige definitie van schaamte vinden we in Wikipedia: Schaamte of gène is een psychosociale emotie waarvoor de angst om door anderen misprezen te worden bepalend is. Vaak staat de vrees niet door de groep geaccepteerd te worden centraal. Schaamte is daarmee een sterk cultureel bepaald fenomeen, dat ongeveer de tegenpool van het eergevoel vormt.
  2. Angst: ‘Toen ik u in de tuin hoorde,’ antwoordde de man, ‘werd ik bang, omdat ik naakt ben. Daarom heb ik me verborgen’ (Gen. 3:10).
    Adam zegt eigenlijk: omdat ik me schaam, ben ik nu bang. Als die twee krachten maar sterk genoeg werken, verbergt de mens zich vanzelf. Adam zocht een plekje in het struikgewas, de meeste mensen trekken zich terug in zichzelf; durven niet meer gezien te worden.
  3. Schuld:  ‘De vrouw die u mij gegeven hebt,’ antwoordde de man, ‘die heeft mij van die vruchten laten eten.’ Toen vroeg God, de Heer, aan de vrouw: ‘Waarom heb je dat gedaan?’ ‘De slang heeft me bedrogen,’ antwoordde ze, ‘daarom heb ik ervan gegeten’ (Gen. 3:12-13).
    Dit is een aardige klassieker. Niemand heeft het ooit gedaan. Doorschuiven die hap. Je hoort het nog maar weinig: "Ik heb het gedaan; ik ben schuldig." En als je het al hoort dan kun je vaak wachten op de volgende zin die vrijwel zonder uitzondering begint met het woordje "maar."Als er niet verder meer kan worden doorgeschoven, krijgt God gemakshalve de schuld; het was oorspronkelijk toch Zijn idee?!
Marc Chagall. Original lithograph in 
colors for "Illustrations for The Bible"
Verve, Mourlot (1960) 
De mate en de verschijningsvorm van deze drie krachten verschilt per cultuur, wereldbeeld en tijdgeest. Om te zien dat deze drie krachten de pijlers vormen van alle denken en praktijken, vergt niet al teveel denkwerk.
Om eenheid, zoals in mijn blog van gisteren beschreven, te ervaren, vraagt van de mens om alle drie krachten onder ogen te zien. Het besef dat het juist deze drie krachten zijn die ons weghouden van de beleving van ware eenheid is een belangrijke stap om weer tot gezonde eenheid te kunnen komen. Vervolgens zal er een weg gevonden moeten worden om met deze drie obstakels af te rekenen. Die weg is er maar het is geen toverformule die van het ene op het andere moment alles anders maakt. Kanker heeft tijd nodig om te genezen en eenmaal een kankerpatiënt blijft de ziekte voor de rest van ons leven op de loer liggen.

29 december 2011

Beelden dragen of liever toch niet (1-6)

De komende weken zal ik mijn blog regelmatig gebruiken als vingeroefeningen voor de afronding van mijn studie. Mijn onderzoek naar in welke mate het deel uitmaken van een kleine groep, of huiskring, bijdraagt aan  persoonlijke transformatie (of Christus gelijkvormigheid) begint met een theologie van eenheid en gemeenschap.
Als op de eerste bladzijde van mijn thesis kom ik inde problemen; de spanning tussen ideaal en werkelijkheid.
Jezus drukt een ideale werkelijkheid uit in zijn gebed tot de Vader in Johannes 17:20-23(*). Uit deze verzen kunnen we het volgende samenvatten en concluderen:

  1. Jezus wil dat zijn volgelingen een zijn. 
  2. Het model voor deze eenheid is te vinden in de eenheid met de Vader. 
  3. Eenmaal in die eenheid betrokken en er deel van uitmakend, zal de ervaring van deze eenheid zo'n invloed op zijn volgelingen hebben, dat de transformatie die blijkbaar binnen die eenheid plaatsvindt een impact hebben op de ongelovige wereld; de eenheid als instrument om de wereld ervan te overtuigen van de waarheid van het Goede Nieuws.
Met het genoemde onder "1" zullen weinigen moeite hebben. De uitwerking en het beoogde effect hiervan (3) levert grote problemen op. De geschiedenis van de kerk kenmerkt zich eerder door een gebrek hieraan. Hoewel er tal van individuele getuigenissen zijn van mensen die deze eenheid wel ervaarden en daarin de kracht van het Evangelie zagen; door de bank genomen verdient de demonstratie van deze eenheid geen schoonheidsprijs.We bakken er niet zoveel van.
Hoe komt dat? Was Jezus wel een realist? Of misschien meer een idealist?

Een belangrijk deel van het antwoord op dit dilemma heeft alles te maken met het onvoldoende begrijpen van het onder "2" genoemde. We zijn onvoldoende bekend met het model. Een chronisch tekort aan intrinsieke beleving heeft to gevolg dat we het naar buiten toe niet waar kunnen maken. 

Chagall, Unity
De mens in zijn dualiteit - man en vrouw - geschapen naar Gods beeld, doet zijn intrede in de materiële en levende wereld in de hoedanigheid als beelddrager Gods. Vrij om te kiezen ligt in dit beeld besloten. Die vrijheid impliceert, zoals Bonhoeffer het treffend beschrijft in "Creation and Fall" ook de vrijheid van God, schepping, medemens. Wil de mens echter zijn mens-zijn in de volste zin beleven, kan dat alleen in relatie tot God, de schepping en zijn medemens. De keuze van de mens om zich los van dat alles te bewegen zou een definitie van "zonde" kunnen zijn. In het herstel van de relatie met God door het volbrachte werk van Christus, is de weg ook weer open tot een gezonde relatie met de schepping en medemens. Het lijkt een van de taaiste eigenschappen van de zonde om de mens zijn schijnbare onafhankelijkheid op te doen geven: leven in eenheid, in gemeenschap, vraagt een fundamentele keuze. Die keuze is om te stoppen met dat te doen wat God aan zichzelf heeft voorbehouden: oordelen.

Wordt vervolgd.

(*) Ik bid niet alleen voor hen, maar ook voor degenen die door hun verkondiging in mij geloven. 21 Vader, laten ze allen één zijn zoals u in mij bent en ik in u ben. Laten ook zij in ons zijn; dan zal de wereld geloven dat u mij hebt gezonden. 22 De glorie die u mij hebt gegeven, heb ik hun gegeven opdat ze één zijn zoals wij één zijn: 23 ik in hen en u in mij. Zo zullen ze volmaakt één zijn, en dan zal de wereld weten dat u mij gezonden hebt en dat u hen hebt liefgehad zoals u mij hebt liefgehad.

23 december 2011

Onmogelijke vrede

We zingen en lezen erover, we hopen erop en vinden dat het betamelijk is: vrede op aarde. Een redelijk streven. En, laten we wel wezen, als iedereen nou eens normaal zou doen, dan zou vrede zelfs mogelijk zijn.
Daar zit ook meteen de crux. Normaal doen. Wat bedoel ik daarmee?
Simpelweg betekent het dat als iedereen overeenkomstig mijn norm zou leven, er vrede zou zijn. Hoe weet ik dat? Wel, ik ben een vredelievend mens. Als dus iedereen die karaktereigenschap zou hebben we met elkaar veranderen in een vredelievende massa, dan is de kat toch in 't bakkie?
Volgens mij werkt het niet zo.
Ter vergelijking; als iedereen zich in het verkeer precies zo zou gedragen als dat ik doe, zouden er geen ongelukken gebeuren en zouden er geen files zijn. Ik zou namelijk van de ander verwachten dat hij of zij de auto laat staan als ik de weg op ga. Stel je voor dat we dat allemaal als norm zouden hanteren dan zou iedereen èn z'n auto laten staan èn tegelijkertijd de weg opgaan.
Kortom, in de praktijk zouden we maar moeilijk met onszelf uit de voeten kunnen. Ik denk zelfs dat door de ontstane paradox, de hele wereld tot stilstand zou komen en wellicht imploderen.
En, hoe vredelievend ben ik in het echt? Ik heb wel eens momenten dat ik meen mezelf enigszins objectief te kunnen observeren en daar conclusies aan te verbinden. De belangrijkste conclusie is dat ik waarschijnlijk gek zou worden van het leven met mezelf. Ik durf zelfs de weddenschap aan dat als ik mezelf maar voldoende push, ik mezelf de hersens in zou slaan.
Toch zijn er complete volksstammen die menen dat als iedereen 'normaal' zou doen, het leven leefbaarder zou zijn en we in een soort van duizendjarig vrederijk terecht zouden komen. Het getuigt van een niet zo'n slimme domheid  en grove zelfoverschatting. Dictators noemen we ze.
De kwetsbaarheid van de kribbe waar de mens knielt in overgave en zijn vermeende 'grootheid' verliest is mijns inziens de enige houding die het mogelijk maakt om verschillen niet slechts te tolereren, maar van harte te omarmen.

Marc Chagall, La Crèche




19 december 2011

Petrus prikt een vorkje mee

Petrus had de omvang van de genade begrepen. Het oude was voorbij en het nieuwe was gekomen. Echter, als je je hele leven in een bepaald systeem hebt geleefd dan is een kompleet nieuw systeem wel even wennen. Het oude systeem verbood Petrus om een vorkje in de spareribs te prikken. Het feit dat hij dat deed in gezelschap van een bende ongelovigen, betekende dat hij twee punten in moest leveren. Maar het kon; hij was vrij!
Ze beleven gelukkig wel vrienden.
Vriendschap opgeven om een
maaltje spareribs is niet zo handig.

Taken from The Icon Book by Boojamra,
Essey, McLuckie, and Matusiak.
Echter, toen er wat strak in het pak zittende geestelijke oligarchen, die overigens ook van de nieuwe orde waren, die nieuwe vrijheid kwamen bespieden, trok Petrus zich voor de zekerheid terug in een eenzaam hoekje van het restaurant waar hij stilletjes z'n visburger verorberde.
Paulus hoort of ziet dit en spreekt Petrus erop aan: "je bent vrij van het oude, of je bent het niet! Snoepen van twee walletjes is ongepast en een vreselijk slecht voorbeeld."
Leven uit genade is vele malen ingewikkelder dan het leven binnen een systeem waarin alles wat wel en niet mag, helder is vastgelegd. Binnen zo'n systeem kun je meten hoe goed of slecht jij zelf en een ander scoort; ijkpunten genoeg.
Leven in een systeem waarbij intrinsieke ijkpunten; die van de Geest van Christus, van binnenuit naar buiten werken, vereist transformatie; een radicale omkeer. Over de schouders terugkijken, hopend op enig houvast, is zinloos. Dat oude systeem wordt ook wel de oppas genoemd. Wel, toen Christus kwam, mocht de oppas naar huis!
Toch vinden we het heerlijk om iets te vinden dat ons helpt om te meten hoe goed we het doen. Misschien iets dat de oppas per ongeluk heeft achtergelaten, of dat we uit zijn/haar zak hebben gepikt. In Galaten waren dat de besnijdenis en de Joodse kalender; in onze tijd zijn het andere zaken (hoewel sommigen toch houvast menen te moeten vinden in het houden van de Joodse kalender, of delen ervan) die de gelovige van de Genade wegduwen.
Genade is uit het kikkerbadje meteen het diepe in gaan, zonder ook maar een meter te kunnen zwemmen. Je laten gaan in geloof en vertrouwen dat die genade in staat is je te dragen is het enige dat rest.
En dat kleine hummeltje in die kribbe gaat dat allemaal regelen? Het is raar, maar waar. Honderden miljoenen getuigen vandaag van de kracht en de werking van die genade in hun leven.
Als het Leven voor het grijpen ligt, waarom pakt men het dan niet?
Het opgeven van betrekkelijke zekerheden lijkt een van de moeilijkste taken die de mens krijgt opgelegd. Het imploderen van een of meerdere van die zekerheden maakt de mens ontvankelijk voor het zoeken naar minder vergankelijke. En deze zijn te vinden in de stal!
(Galaten 1 en 2)

16 december 2011

Niet helemaal mijn wereld

Hier zit ik dan, de tweede dag van een Think Tank in Edinburgh en ik verveel me stierlijk. Nog een paar uur en dan mag ik weer naar huis. Het is allemaal wel heer erg basis en ik doe toch echt mijn best om nieuwe dingen te leren. Over strategische plannen, teambuilding en nog wat van dat soort zaken. Er is helemaal niet zo veel nieuws onder de zon.
Hoe helpvol is het om de ontwikkeling van een organisatie en een strategie te reduceren tot principes of formules die, eenmaal toegepast, leiden tot een optimale organisatie? Waar mensen samenwerken lopen zaken nooit volgens een blauwdruk. Werken met mensen levert altijd een onvoorspelbaar scenario op. Binnen dat scenario zullen karaktereigenschappen die we in de persoon van Christus vinden toegepast dienen te worden. Die karaktereigenschappen zijn het resultaat van een hechte band met Christus.
Ik moet gaan. Laatste seminar...
14:40 Updeet: verschillende keren in slaap gevallen tijden het seminar. Niet goed. Misschien iets te vroeg opgestaan? Om 05.30 een vriend/collega naar de luchthaven van E'burgh gerbracht en toen bij MacDonalds twee bekertjes havermout gegeten en een paar uur gewerkt (gratis Wifi, weet je wel). Twee dagen aan emails weggewerkt. M'n inbox raakt echter steeds voller en bevat nog steeds zo'n 400 mails die eigenlijk beantwoord moeten worden. Help! Of misschien dat een leuke computercrash helpt. Niet echt want MSExchange zal alles voor me bewaren.
Nog een uur en dan mag ik naar huis. Heb zin in het weekend. Lachuu.



12 december 2011

Atheïsme en de achterlijkheid van het geloof

Gisteren kwam in "God in de lage landen" een atheistische wetenschapper aan het woord die vindt dat wetenschap en geloof elkaar uitsluiten. De wetenschap zou als beste in staat zijn om de zaken te verklaren.
Nu geloof ik in wetenschap. God geeft ons in de Bijbel de opdracht om zaken uit te zoeken. Het getuigt echter van een grote overschatting van diezelfde wetenschap om het geloof weg te zetten als een achterhaald uitgangspunt of een achterhaalde wereld- en mensduiding.
De talloze mysteries waarvoor de wetenschap (nog) geen antwoord op heeft, of tracht te verklaren op basis van vooraannames pleiten juist voor een geloofscomponent.
Tegelijkertijd siert het een gelovige als deze zich over zijn argwaan en antipathie aangaande de wetenschap heen weet te zetten.
De Bijbel is geen wetenschappelijk boek; het is de openbaring van Gods handel en wandel met de mens.
Een naar mijn mening starre gelovige meldde mij een tijdje terug dat iemand die een letterlijke zesdaagse schepping loslaat, de genadeleer op de helling zit. Hoe die twee zich tot elkaar verhouden, zie ik persoonlijk niet zo. Ja, natuurlijk, God is in staat om de hemel en de aarde in zes dagen uit het niets tot iets te creëren. Het is echter zeer onwaarschijnlijk. Toch zijn er nogal wat gelovigen die aan de hand van theorieën en interpretaties van het woord dag, stellig blijven vasthouden aan die letterlijke zesdaagse schepping. Persoonlijk vind ik dat het er helemaal niet toe doet en bovenal niets af- of toedoet aan Gods genadeverhaal.
De controversiële Joodse wetenschapper Immanuel Velikovski schreef een aantal boeken die zeer de moeite van het lezen waard zijn (Werelden in botsing, Aarde in beroering). Wat hij vooral aantoont is hoe God de natuurlijke gang van zaken gebruikt om het bovennatuurlijke te laten gebeuren. Her en der komt het allemaal wat fantastisch over maar het introduceert wel dat interessante perspectief. Lange tijd was hij persona non grata in de academische wereld; literatuuronderzoek aan de hand van oude geschiedenisboeken is nu eenmaal een mager wetenschappelijk uitgangspunt.
Een wetenschapper die gelovige collega's wegzet als naïef en achterlijk is net zo kwalijk als een gelovige die beweert dat de wetenschap ons niets kan leren.
Het geloofscomponent "In den beginnen schiep God" helpt een wetenschapper juist om vervuld met verbazing onderzoek te doen. De complexiteit van zaken;  wie had dat ooit kunnen (be)denken, het maakt God zoveel groter en de mens zoveel nietiger. En misschien is dat het probleem juist; een wetenschapper wil misschien niet als nietig neergezet worden; die wil iets zijn.
Echter, aan het eind van de dag kunnen we maar een ding concluderen: hoewel we nu zoveel weten, we weten nog zo weinig.
Aan de slag dus, wetenschap en geloof, hand in hand op ontdekkingsreis.
God, wat bent U groot.

09 december 2011

Drukkerig

Het was even non-stop actie. Aan bloggen kwam ik niet echt toe de laatste negen dagen. Toen ik gisterenavond thuiskwam en naast Martha zat, nippend aan de Pepsi Max en knabbelend aan de HamKaas besefte ik opnieuw hoe heerlijk het is om een thuis te hebben. De verwarming aan, een hete douche, Muesli van de Lidl (uiteraard met volle melk en een schepje Fair Trade Rietsuiker); wat een genot.
De afgelopen dagen zat ik in de buurt van Roscommon, Ierland. Stereotypen werden bevestigd. Wind, regen en kou. De fruit Scone met clotted cream en jam bij Molloy's bakery was een culinaire beleving.

In Roscommon staat een ruine waarvan de fundamenten zo'n 800 jaar oud zijn. Een keer raden wat enkele eeuwen geleden het kasteel in een ruine veranderde. Hoewel de geschiedenis omtrent het wel en wee van het kasteel vaag is, is het duidelijk dat de protestanten onder leiding van Oliver Cromwell de katholieken op hun sodemieter gaven en het kasteel "ontmantelden."
Hoewel oppervlakkig gezien de strijd een politieke strijd was; de motieven waren religieus.
Op een veel kleiner niveau, van mens tot mens, doen we het ook. Onlangs een sessie bijgewoond over "conficthantering." De wat academische benadering draagt ons op om een eerste onderscheid te maken tussen twee zaken: is het persoonlijk of is het een issue. Het zou leuk zijn als je een duidelijke scheidslijn zou kunnen trekken. De weerbarstiger praktijk is echter dat de twee vrijwel altijd door elkaar lopen. Conflicten ontstaan vrijwel altijd vanuit een verschil van mening. En die meningen zijn gebaseerd op wereldbeelden en waarden en deze zijn altijd persoonlijk.
We horen het regelmatig en maken het zelf ook mee: "wat ik nu ga zeggen heeft niets met jou persoonlijk te maken, het is puur zakelijk, technische, of wat dan ook." Conflicten laten zich moeilijk objectiveren en raken de persoon, hoe dan ook.
Dus knikkeren we elkaar uit het kasteel van ons leven. De fundamenten mogen dan wel blijven staan maar de schade kan aanzienlijk zijn.
Ik zie het om me heen te veel gebeuren en het is over het algemeen terug te voeren aan een chronisch tekort aan genade en een overdosis aan ego.
"Weest elkaar dienstbaar in een geest van liefde." (Galaten 5:13).

07 december 2011

Waterkou

Zou zijn mijn moeder het hebben gezegd: het is waterkoud. Vocht en kou; een combinatie die op de lange duur niet zo lekker is voor de botten.
De Mentoring Clinic zit er al weer op en ik ben doorgereisd naar Ierland. Ik zit ergens in de buurt van Rahara. Veel schaap, veel koud en veel wind. Vannacht dacht ik er goed aan te doen om met de ramen open te slapen. Het heeft wel iets om zo'n beetje uit je bed geblazen te worden. Echter, het dekbed en de twee dekens deden hun werk. Het neemt wel iets meer tijd om je bed uit te komen omdat je dan het warme holletje moet verlaten.  En da's gewoon niet leuk.
Het is zo gaaf om de lichten aan te zien gaan  bij de meeste deelnemers aan de mentoring clinic. Een van de deelnerms die twee dagen van te voren overwoog om misschien toch maar gezellig thuis te blijven heb ik met een sluwe salespitch over kunnen halen om toch te komen. Hij is nu zo enthousiast. Hij schreef dat hij meteen bij thuiskomst en terug op het werk aan de slag ging met een aantal tools en vroeg me of we elkaar volgende week kunnen ontmoeten om er over door te praten. Zodoende hebben we nu een ontbijtafspraak om zes uur staan in het truckerscafe aan de rotonde nabij ons kantoor in Carlisle.

En daar doe je het voor: mensen tot ontwikkeling en bloei zien komen; een onderdeel van het maken van discipelen. De Clinic reikt de route, de vaardigheden, de gereedschappen en een groeiend zelfbewustzijn aan om hierin effectiever te worden.
Hieronder de groep deelnemers. Morgen weer naar huis. Yes!